W swym aktualnym kształcie przepis art. 2 u.p.d.o.f.
określa siedem rodzajów przychodów, do których nie stosuje się przepisów omawianej ustawy.
Są to:
- przychody z działalności rolniczej w rozumieniu art. 2 ust. 2 u.p.d.o.f.
z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej
w rozumieniu art. 2 ust. 3 u.p.d.o.f - przychody z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach
(ustawa z dnia 28 września 1991 roku, t.j. DzU z 2014 r., poz. 1153 ze zm.),
czyli przychody z urządzania, ochrony i zagospodarowania lasu,
utrzymywania i powiększania zasobów i upraw leśnych, gospodarowania zwierzyną,
pozyskiwania – z wyjątkiem skupu
– drewna, żywicy, choinek, karpiny, kory, igliwia, zwierzyny oraz płodów runa leśnego,
a także sprzedaży tych produktów w stanie nieprzetworzonym.
W latach 2002-2012 wyłączenie obejmowało także przychody
w rozumieniu ustawy o przeznaczaniu gruntów rolnych do zalesienia
(ustawa z dnia 8 czerwca 2001 roku, DzU nr 73, poz. 764 ze zm.,
czyli przychody uzyskiwane tytułem ekwiwalentów
za wyłączenie gruntu z upraw rolnych i prowadzenie uprawy leśnej.
Zgodnie z obowiązującą w latach 2001-2003
ustawą o przeznaczaniu gruntów rolnych do zalesienia,
właściciel gruntu, na którego wniosek wydano decyzję administracyjną
o przeznaczeniu gruntów do zalesienia,
nabywał prawo do wypłacanego w okresach miesięcznych
ekwiwalentu za wyłączenie gruntu z upraw rolnych i prowadzenie uprawy leśnej.
Właściciel gruntu otrzymywał wskazany ekwiwalent finansowany
ze środków Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
– do czasu nabycia prawa do emerytury lub renty, nie dłużej jednak niż przez 20 lat.
Tak określony ekwiwalent,
stanowiący w założeniu rekompensatę utraconych przychodów z działalności rolniczej,
nie podlegał – podobnie jak i te przychody
– przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Ustawa o przeznaczaniu gruntów rolnych do zalesienia została uchylona
przepisami ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o wspieraniu obszarów wiejskich ze środków
pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej
(DzU nr 229, poz. 2273) - przychody podlegające podatkowi od spadków i darowizn
(ustawa z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn,
t.j. DzU z 2015 r., poz. 86),
a więc przychody osiągane w drodze spadku, darowizny, zasiedzenia,
nieodpłatnego zniesienia współwłasności,
zachowku oraz nabycia prawa do wkładu oszczędnościowego
na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek śmierci i nabycia jednostek uczestnictwa
na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego
albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego, otwartego na wypadek jego śmierci - przychody z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy;
jak słusznie wskazuje się w orzecznictwie,
wyłączeniem objęte są tylko czynności,
które ze względu na swój charakter
nigdy nie mogą być nawet hipotetycznym przedmiotem stosunku cywilnoprawnego,
a nie na przykład czynności podjęte bez wymaganego zezwolenia
(zob. m. in. wyrok NSA w Warszawie z dnia 12 kwietnia 2011 roku, sygn. akt II FSK 2022/09
oraz wyrok NSA w Warszawie z dnia 17 maja 2013 roku, sygn. akt II FSK 1801/11:
Przedmiotem prawnie skutecznej umowy, w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f.,
nie mogą być zachowania, które ze swojej istoty są sprzeczne z prawami przyrody,
ustawą lub zasadami współżycia społecznego
i w konsekwencji w ogóle nie mogą być określone
w treści ważnej i wywołującej zamierzone skutki umowy.
Fakt zawarcia nieważnej w świetle prawa cywilnego umowy
nie oznacza, iż ewentualne przychody z niej wynikające nie podlegają ustawie.
Jeżeli bowiem przyczyna nieważności umowy
nie tkwi w istocie zachowania się (czynności) podatnika,
z którego wynikają przychody,
a korzyść otrzymana w wyniku wykonania nieważnej umowy
może zostać uznana za przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym,
to przychód ten podlega tej ustawie) - przychody z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków
w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej
oraz przychodów z tytułu wyrównania dorobków
po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub po śmierci jednego z nich - przychody (dochody) przedsiębiorcy żeglugowego, opodatkowane podatkiem tonażowym
(zob. szerzej w pkt 5.5. niniejszego rozdziału) - objęte wspólnością majątkową małżeńską świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny
w rozumieniu art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
(ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku, t.j. DzU z 2012 r., poz. 788 ze zm.).
W myśl wskazanego przepisu
na małżonkach ciąży obowiązek współdziałania dla dobra rodziny,
polegający na przyczynianiu się do zaspokajania jej potrzeb materialnych